Webinar ‘Wind, Zon, Weerstand’: een verslag

Op 22 januari organiseerden GroenLinks en de PvdA een webinar “Wind, Zon, Weerstand”. Dit webinar was een vervolg op het webinar van 1 april 2021. Het webinar is onderaan dit verslag terug te kijken.

Het thema werd geïntroduceerd door Jan Matthijssen van het PBL, en het programma bestond uit verschillende onderdelen: de ambitie vanuit Den Haag; de doelstellingen voor en ervaringen uit de provincie en gemeenten; participatie, geluid en gezondheid; consequenties voor landschap en natuur en consequenties voor de energievoorziening. 

Het werd een levendige middag. Het nieuwe coalitie akkoord bevat ambitieuze klimaatdoelstellingen, gekoppeld aan serieuze middelen: 35 miljard. Voor de lokale politici betekent dat enerzijds dat er een enorme ambitie ligt, die zij graag op willen pakken, maar dat zij ook op een zorgvuldige wijze de participatie moeten organiseren. Hoe breng je verschillende stakeholders bij elkaar; degenen die er wel baat bij hebben en degenen die er mogelijk last van hebben. Vaak wordt gezegd “ik word wel betrokken, maar het is eigenlijk al besloten”. Het gaat er dus niet alleen om de participatie te organiseren, maar er ook een echt gesprek van te maken. En zorg ervoor dat je niet alleen de direct betrokkenen betrekt en dat je zowel voor- als tegenstanders bereikt! Daarnaast staan plannen om windmolens te plaatsen per definitie in de belangstelling. Als het gaat om geluidshinder zijn er bijvoorbeeld veel minder reacties als er plannen liggen om een nieuwe weg aan te leggen. 

In het coalitie akkoord wordt de RES niet genoemd. Wat als tweede opvalt is dat in het coalitie akkoord wel melding wordt gemaakt van het feit dat afstandsnormen moeten worden bepaald voor plaatsing van windmolens op land, maar dat alleen afstandsnormen niet afdoende zijn. Windmolens worden juist stiller en geluidsnormen zijn minstens zo belangrijk. Deze zinsnede in het coalitie akkoord heeft ervoor gezorgd dat plannen in de regio “on hold” zijn gezet, in afwachting van definitieve normen. Als je alleen van afstandsnormen uitgaat, kan dat mogelijke innovaties vertragen. Dus de roep vanuit de provincies is om met heldere normen te komen die ook uit te leggen zijn aan burgers. 

Afstemming tussen de energie infrastructuur en de RES is cruciaal. De netwerk schaarste is urgent. Raadsleden van de gemeente Amsterdam en Leeuwarden vertelden dat nieuwe bedrijven zich niet in hun gemeentes kunnen vestigen, omdat zij hen niet op het netwerk kunnen aansluiten. Of het nu om het plaatsen van nieuwe windmolens gaat of het uitbreiden van de energie infrastructuur, ervaring in de regio en participatie is cruciaal. 

Annet IJF, wethouder van West Betuwe, lichtte het plan om een stroomstation uit te breiden toe. Deze uitbreiding was noodzakelijk i.v.m. congestie op het net. De plannen waren uitgewerkt, de ruimtelijke aanpassing gepubliceerd en er werd een raadsvoorstel opgesteld. Maar ondertussen begon het verhaal te zingen in de gemeente. Bewoners vonden het gebouw te groot en bovendien betrof het een beschermd dorpsaanzicht. Het is een goed voorbeeld van dat de beoordeling dat er geen zienswijzen waren ingediend, niet betekende dat er geen bezwaren waren. En dat het soms ook lastig is om over een aanpassing op lokaal niveau te besluiten, terwijl de impact verder reikt dan de grenzen van de gemeente. De overall planning van de uitbreiding van de energie infrastructuur vraagt regie. Ook zij benadrukte dat het noodzakelijk is om plannen te maken voor de langere termijn. 

Wat de verschillende deelnemers aan dit webinar ook benadrukten is: start de participatie in een heel vroeg stadium en ga in gesprek met voor- en tegenstanders. Zo had de gemeente Beuningen een gebiedsraad ingesteld met voor- en tegenstanders om de criteria te formuleren en hebben zij een bindend advies voor de gemeenteraad opgesteld. 

Marike van Doorninck, wethouder gemeente Amsterdam, gaf het voorbeeld van het starten van een burgerberaad. De gemeente heeft toen 2000 brieven ad-random aan geselecteerde burgers gestuurd. Daarop hebben zij 250 reacties ontvangen en zijn er 100 geloot. 90% van deze groep had nog niet eerder geparticipeerd in het gemeentelijke proces. Het werd niet uitsluitend een discussie over wind, maar deze werd breder. Zij kan haar collega lokale politici deze werkwijze van harte aanbevelen.

De politiek moet goede uitgangspunten formuleren en een open gesprek ingaan. De verschillende sprekers gaven voorbeelden van waar dat goed is gegaan en waar het mis ging. Accepteer ook dat je fouten maakt. Uiteindelijk kunnen bij een optimaal proces je tegenstanders zelfs je ambassadeurs worden.  

Er ligt een ambitie en er moeten plannen komen. Maar we plannen nog steeds niet! Bij het realiseren van de klimaat doelstellingen, de grotere behoefte aan energie, netwerkcongestie, verduurzaming van de industrie en van woningen, een verantwoorde inpassing in de natuur en het bewaken van gezondheidsnormen zie je de conflicten samen komen. Vertegenwoordigers van de NMF, Alliander en GGD gaven deze middag hun visie op deze knelpunten; de noodzaak van plannen op de langere termijn en hoe zij lokale politici kunnen ondersteunen met hun expertise. 

Deze energietransitie gaat niet alleen om de “techniek” maar moet vooral een sociaal rechtvaardige transitie zijn. Het moet voor iedereen mogelijk zijn om deel te nemen, benadrukten Joris Thijssen en Suzanne Kroger. Het gaat ook om een groene industriepolitiek en om het verduurzamen van wijken en woningen. 

Maar er is nog geen gedeeld narratief. Rutte die afreist naar Limburg in verband met de wateroverlast, maar niet de verbinding legt met de klimaatdoelstellingen. Globale spanningen vanwege de oorlogsdreiging tussen Rusland en Ukraine waaruit onze afhankelijkheid van gas uit het buitenland blijkt en dientengevolge de prijsstelling.  

Kortom, dit coalitie akkoord biedt kansen en bedreigingen. Maak plannen voor de langere termijn! Begin vroeg met participatie en maak helder wat het inhoudt! Zorg dat je alle stakeholders meekrijgt in het participatie proces. Stel duidelijke doelen en heldere normen. Bewaak de balans tussen groen (energie) en groen (natuur).